اساسنامه و مرامنامه حزب جمهوری اسلامی

اساسنامه و مرامنامه حزب جمهوری اسلامی

اندیشه حزب جمهوری اسلامی در جریان اوج گیری مبارزات مردمی در سالهای 1356 و 1357 شکل گرفت و در آستانه پیروزی انقلاب اسلامی به بار نشست و به صورت یک تشکل اسلامی ملی و فراگیر در صحنه سیاسی و اجتماعی کشور ظاهر شد. می توان با اطمینان گفت که هیچ تحلیلی از سالهای اولیه انقلاب بدون بررسی چگونگی شکل گیری حزب جمهوری اسلامی و روند تکوین آن کامل نخواهد بود.
سند پیش رو با نام «طرح اولیه مرامنامه و اساسنامه» توسط هیئت موسس حزب (سید محمد بهشتی، سید علی خامنه ای، محمدجواد باهنر، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید عبدالکریم موسوی) پس از اعلام موجودیت تهیه و در هزاران نسخه چاپ و برای تکمیل شدن در اختیار اعضا قرار داده شد ولی پس از آن تغییری در آن صورت نگرفته است.
انتشار اسناد حزب جمهوری اسلامی با هدف کمک به کسانی که به تحقیق درباره احزاب و تشکیلات به طور عام و به حزب جمهوری اسلامی به طور خاص علاقه مند هستند به عنوان یک منبع اصلی در تحقیق می تواند کمک شایانی بکند.
به طور مثال از نکات حائز توجه در اساسنامه حزب جمهوری اسلامی وجود سه رکن «شورای ایدئولوژی»، «شورای افتاء» و «شورای داوری» در کنار شورای مرکزی است که مشابه آن در هیچ حزب یا گروه سیاسی دیگر دیده نشده است. نکته ویژه آنجاست که اعضای این سه شورای بالادستی و نظارتی باید از میان مجتهدین و اسلام شناسان مبرز تا حد شرایط قضاوت انتخاب می شدند.
***
مرامنامه حزب جمهوری اسلامی
هدف حزب تداوم بخشیدن به انقلاب خلق مسلمان ایران در راه استقرار نظام عدل اسلامی در زمینه‌های معنوی، فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و نظامی است.
این تلاش در آغاز اقدامات زیر را در بر خواهد داشت:
1- بالابردن آگاهی اسلامی و سیاسی مردم ایران و سرعت بخشیدن به خودسازی انقلابی آن‌ها در همه ابعاد.
2- پاک‌سازی کشور از آثار استبداد و استعمار و مبارزه پی‌گیر با همه عوامل و زمینه‌های ذهنی و عینی آن.
3- برقراری آزادی‌های اساسی از قبیل آزادی بیان و قلم، آزادی اجتماعات و دیگر آزادی‌های انسانی ارزش‌آفرین که شرط لازم برای شکوفایی استعدادها و توانایی ملّت بر ایفای نقشی خلاّق در تعیین سرنوشت اجتماعی خویش است.
4- تبدیل نظام فاسد اداری موجود به سازمان اداری جدیدی که در آن ایمان و صداقت و لیاقت معیار تصدّی هر شغل باشد و علاقه به کار و احساس مسئولیت جانشین بی‌تفاوتی کنونی گردد.
5- پایان دادن به سلطه اقتصادی بیگانگان و جلوگیری از چپاول و هرز رفتن منابع طبیعی و نیروی کار کشور از راه تبدیل صنعت مونتاژ و وابسته و کشاورزی آشفته و رو به انهدام کنونی به صنعت و کشاوری مستقل و برنامه‌دار که در آن منابع طبیعی و نیروی انسانی ما با رعایت شرایط اقلیمی در جهت مصالح ملّی و تأمین نیازهای عمومی به کار افتد.
6- ریشه‌کن کردن فقر و محرومیت از طریق تأکید بر ارزش کار و نفی هر نوع استثمار و ایجاد سیستم اقتصادی جدیدی که در آن هیچ‌کس مجبور نباشد نیروی کار خود را کمتر از ارزش اقتصادی واقعی آن بفروشد و بازده کار کشاورز و کارگر و همه زحمتکشان دیگر به صورت کامل عاید خود آن‌ها گردد، شخصیت معنوی و انسانی هر فرد تقویت شود و در او شوقی درونی به وجود آید که کارآیی و مهارت خویش را بالا برد و به خودکفایی فنی جامعه کمک کند.
7- تبدیل نظام آموزشی وارداتی استعماری به نظامی اصیل و مستقل که با اتکای بر مبانی اخلاقی، اجتماعی و تربیتی اسلام امکانات کافی برای پرورش و آموزش صحیح و پربار همه کودکان و جوانان ما فراهم سازد، جهل و بی‌سوادی را در همه قشرها و در همه جای کشور ریشه‌کن کند، نیروی عظیم انسانی ما را به پیشرفت واقعی معنوی، اجتماعی، علمی و صنعتی برساند.
8- ایجاد ارتشی با ایمان و مستقل که دیگر وسیله سرکوبی ملّت و جنبش‌های ملّی نگردد و نقش واقعی خود را در دفاع از مرزهای کشور و حقوق ملّت در برابر هجوم بیگانه ایفا کند، تا مانند همه ارتش‌های ملّی در قلب مردم جای گیرد و از محبّت و احترام عمومی برخوردار باشد.
9- از میان بردن همه ریشه‌ها و نهادهای فساد و فحشا که فرهنگ استعماری بر جامعه ما تحمیل کرده است و مبارزه با ماده‌گرایی و دل سپردن به اصالت لذّت مادی که زمینه رشد ارزش‌های عالی معنوی را در محیط اجتماعی ما متزلزل کرده و مانعی بزرگ در راه شکوفایی استعدادهای نسل جوان، خلاقیت معنوی، اخلاقی، هنری، علمی و فنی آنان شده است.
10- تنظیم سیاست خارجی بر اساس دو اصل اسلامی تولّی و تبرّی با نتایج زیر:
‌الف: رعایت کامل استقلال سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی کشور بدون وابستگی به بلوک شرق یا غرب.
‌ب: احترام به استقلال و آزادی ملّت‌های دیگر.
‌ج: توسعه و تحکیم روابط برادرانه با همه مسلمانان جهان در زمینه فرهنگی، اقتصادی و سیاسی.
د: داشتن روابط دوستانه سیاسی، اقتصادی و فرهنگی با ملّت‌هایی که در موضع سلطه‌جویی بر ملّت‌های دیگر و تجاوز و خیانت به عالم اسلام نباشند.
‌ه: کمک به محرومان و مستضعفان جهان و حمایت همه‌جانبه از ملّت‌هایی که در راه حق و عدل و آزادی مبارزه می‌کنند.

اصول و خط مشی حزب جمهوری اسلامی
1) تأكید بر تداوم انقلاب و جلوگیری از هر نوع تحجر و توقف در یک مرحله که برحسب تجربه تاریخی خودبخود عامل ارتجاع و انحراف خواهد شد.
2) التزام به همبستگی روزافزون همه نیروهای مبارز مسلمان که در راه استقرار نظام حق و عدل اسلامی علیه استعمار و استثمار تلاش می کنند و جلوگیری از محدود شدن تداوم مبارزه و تلاشهای سازنده در یک گروه یا قشر معین.
3) خودداری از هر نوع وابستگی به گروهها و نیروهایی که پیوند با آنان به استقلال و اصالت اسلامی جنبش کمترین آسیبی زند.
4) استفاده از همه شیوه‌های مبارزه و سازندگی كه با معیارهای اسلامی سازگار باشد با بهره گیری کامل از آخرین تجربه های مبارزاتی و سازندگی جوامع بشری و رعایت ضرورتهای هر یک از مراحل تکامل انقلاب اسلامی جامعه ما.

اساسنامه حزب جمهوری اسلامی
مقدمه:
نقش تشکیلاتی این حزب هدایت و سازمان دهی نیروهای با ایمان و فعال کلیه قشرهای اجتماعی است که در انقلاب اسلامی ایران شرکت دارند و همچنین بسیج نیروهایی که هنوز در این انقلاب عظیم نقش مؤثری بر عهده نگرفته‌اند.
تشکیلات:
ماده یک:
نام– حزب جمهوری اسلامی
ماده دو:
محل– مرکز حزب در تهران است و شعب آن بتدریج در شهرها و روستاها و خارج از کشور تشکیل خواهد شد.
ماده سه:
ارکان سازمان:
عضو
واحد آمادگی
حوزه
شورای بخش، شهرستان، استان
کنگره
شورای مرکزی
شورای ایدئولوژی
شورای افتأ
شورای داوری
هیأت اجرایی
ماده چهار:
عضو – هر مسلمان متعهد و مبارز که هدف و خط مشی حزب را بپذیرد و عضو سازمان سیاسی دیگری نباشد می تواند به عضویت این حزب درآید.
ماده 5:
واحد آمادگی– کسانیکه آگاهی یا آمادگی لازم را برای عضویت در حزب ندارند می توانند در واحد آمادگی حزب شرکت کنند تا پس از کسب آگاهی لازم و نشان دادن صلاحیت و آمادگی به عضویت حزب درآیند.
ماده 6:
حوزه– هرگاه عده اعضای حزب در یک محل به هفت نفر برسد باید یک حوزه تشکیل دهند. حداکثر اعضای یک حوزه پانزده نفر است.
ماده 7:
حوزه مسئول تقویت بینش اسلامی، سیاسی و اجتماعی و سازندگی اخلاقی و عملی اعضا و اجرای تصمیمات تشکیلاتی، همکاری در راه تحقق اهداف حزب، بررسی تحلیلی مسایل جاری و تهیه پیشنهادهای مناسب است.
ماده 8:
اعضای حوزه ازمیان خود یک مدیر، یک مسئول مالی، یک منشی و یک رابط تشکیلاتی که صلاحیت و قابلیت اعتماد وی مورد تأیید رهبری باشد انتخاب می کنند.
ماده 9:
رابط تشکیلاتی، تصمیمات رهبری سازمان را به اطلاع اعضای حوزه و تصمیمات و پیشنهادهای حوزه را به اطلاع رهبری سازمان می رساند.
ماده 10:
شورای بخش، شهرستان و استان:
با افزایش تعداد حوزه ها در یک بخش یا شهرستان یا استان، هیأت اجرایی باید به ایجاد شورای بخش، شهرستان یا استان اقدام کند. تشکیل این شوراها بر مبنای آئین نامه مصوب شورای مرکزی خواهد بود.
ماده 11:
کنگره– کنگره عالی ترین مرجع حزب است که اعضای آن بر اساس آئین نامه مخصوص انتخاب می شوند.
ماده 12:
پس از آنکه حداقل سیصد نفر به عضویت حزب درآیند نخستین کنگره تشکیل می شود و از آن پس، هر دو سال یکبار به تشکیل کنگره اقدام می گردد.
ماده 13:
هیئت اجرایی می تواند با تصویب شورای مرکزی به تشکیل کنگره فوق العاده حزب اقدام کند.
ماده 14:
جلسات کنگره در تهران تشکیل می شود مگر آنکه شورای مرکزی تشکیل آنرا در جای دیگر تصویب کند.
ماده 15:
وظایف کنگره:
الف– تصویب مرامنامه و اساسنامه یا تجدید نظر در آنها.
ب- تهیه و تصویب آئین نامه انتخابات اعضای کنگره و کیفیت اداره آن.
ج– تصویب یا تغییر آئین نامه هایی که در این اساسنامه تصویب آنها بر عهده کنگره گذارده شده است.
د- انتخاب اعضای شورای مرکزی و شورای داوری.
ه– بررسی گزارش هیئت اجرایی در زمینه فعالت های حزب.
ماده 16:
هویت اسلامی حزب و مواد مربوط به آن به هیچ وجه قابل تغییر نیست و هرگونه انحراف از آن در حکم انحلال حزب است و ادامه استفاده از نام و نشان و شخصیت حقوقی این حزب اسلامی در صورت انحراف از مبادی اسلام خیانت مسلم و غیرقابل گذشت به حقوق همه کسانی است که در راه بوجود آوردن و بارورکردن آن کوشیده اند.
ماده 17:
جلسات کنگره با حضور دوسوم اعضا، رسمیت می یاید و مصوبات آن با رای نصف بعلاوه یک اعضای حاضر در جلسه اعتبار پیدا می کند.
ماده 18:
جلسات کنگره که برای تصویب یا تغییر مواد مرامنامه یا اساسنامه حزب تشکیل می شود با حضور سه چهارم اعضا، رسمیت می یابد و مصوبات آن با رای موافق دوسوم اعضای حاضر معتبر خواهد بود.
ماده 19:
شورای مرکزی
شورای مرکزی مسئولیت اساسی رهبری و برنامه ریزی حزب را برعهده دارد و در کلیه امور مربوط به حزب و فعالیت های حزبی مستقیما در برابر کنگره مسئول است.
ماده 20:
حداقل اعضای شورای مرکزی سی نفرند که بوسیله کنگره از میان شایسته ترین اعضای حزب که دست کم یکسال سابقه عضویت داشته باشند برای مدت دوسال انتخاب می شوند.
تبصره 1- تعداد اعضای شورای مرکزی با تصویب کنگره قابل افزایش است.
تبصره 2- شرط یکسال سابقه در مورد اعضای نخستین شورا، خود بخود ساقط است.
تبصره 3- یک نفر می تواند برای چند دوره متوالی به عضویت در شورای مرکزی انتخاب شود.
ماده 21:
چگونگی اداره و رای گیری در جلسات شورای مرکزی بر طبق آئین نامه ای خواهد بود که توسط این شورا تهیه و تصویب خواهد شد.
ماده 22:
شورای مرکزی پس از تهیه و تصویب آئین نامه مزبور، در نخستین جلسه از میان اعضای خود، یک نفر را بعنوان دبیرکل حزب انتخاب می کند که مسئولیت اداره امور شورا و جلسات آن را نیز برعهده خواهد گرفت. علاوه بر این دو نفر از اعضا نیز بعنوان معاون دبیر کل حزب انتخاب می گردند.
تبصره– تعداد معاون دبیر کل با تصویب شورای مرکزی قابل افزایش است.
ماده 23:
وظایف شورای مرکزی:
الف– تهیه طرحهای سازنده بوسیله گروههای گوناگون با شرکت یک یا چند تن از اعضای شورا در هر گروه.
ب- بررسی و اتخاذ تصمیم درباره طرحها و برنامه هایی که بوسیله گروههای نامبرده یا هیأت اجرایی تهیه می شود.
ج- انتخاب دبیرکل و معاونان او.
د- انتخاب هیأت اجرایی و نظارت بر کار آن.
ه– تعیین وظایف و اختیارات دبیرکل و هیئت اجرایی.
ماده 24:
شورای مرکزی به صورت عادی حداقل هفته ای یکبار تشکیل جلسه می دهد ولی دبیرکل حزب یا هیئت اجرایی، این اختیار را دارند که هروقت مقتضی بدانند شورا را برای تشکیل جلسه فوق العاده دعوت کنند.
ماده 25:
شورای ایدئولوژی
این شورا مسئول تأمین پویایی اندیشه اسلامی و اجتماعی حزب، جلوگیری از تحجر و رکود فکری آن و تضمین انطباق همه آموزشها، مصوبات و مقررات حزبی با ایدئولوژی اسلامی است.
ماده 26:
شورای ایدئولوژی حداقل از سه تن از اندیشمندان صاحب نظر در علوم اسلامی تشکیل می شود که از صلاحیت اخلاقی عملی و دید وسیع اجتماعی و سیاسی برخوردار باشند.
ماده 27:
اعضای این شورا بوسیله شورای مرکزی برای مدت دو سال انتخاب می شوند تا همراه با عضویت در شورای مرکزی، عضو شورای ایدئولوژی نیز باشند و انتخاب مجدد آنها برای دوره های متوالی بلامانع است.
ماده 28:
شورای افتاء
شورای افتا حداقل از سه تن از اعضای برجسته حزب تشکیل می شود که دارای شرایط لازم برای افتا، یعنی عدالت، اجتهاد در فقه، آگاهی همه جانبه از ایدئولوژی اسلامی و دید وسیع اجتماعی سیاسی باشند. شورای مرکزی از میان اعضای خود، این افراد را برای مدت دو سال به این سمت انتخاب می کند و انتخاب مجدد آنها برای دوره های متوالی بلامانع است.
ماده 29:
شورای افتاء، تنها مرجع صلاحیت دار برای اظهار نظر در آن بخش از مسایل حزبی است که باید به تصویب مجتهد جامع شرایط افتا برسد.
ماده 30:
شورای ایدئولوژی و شورای افتا موظفند برای حفظ پویایی اندیشه و عمل اسلامی و اجتماعی و سیاسی حزب از همه وسایل و راههای مؤثر، استفاده کنند و در عین حال همه مصوبات کنگره، شورای مرکزی و هیئت اجرایی و کلیه نشریات ایدئولوژیک حزب را از نظر انطباق با معیارهای اسلامی در اسرع وقت بررسی نمایند و هرجا تخلفی از این معیارها ببینند از آن جلوگیری نمایند.
ماده 31:
شورای داوری
وظیفه این شورا رسیدگی به اتهامات و اعلام جرمهای مربوط به وظایف یا صلاحیت اعضا و مقامات حزبی یا اختلاف نظر در تفسیر مواد مرامنامه، اساسنامه یا مصوبات حزب است.
ماده 32:
شورای داوری، تنها مرجعی است که می تواند نسبت به سلب صلاحیت یک عضو، رای صادر کند.
ماده 33:
شورای داوری از سه تن از زبده ترین اعضای حزب تشکیل می شود که دارای شرایط لازم برای قضا، بر طبق معیارهای اسلامی باشند.
ماده 34:
اعضای این شورا از طرف کنگره برای مدت دوسال انتخاب می شوند و انتخاب مجدد آنها برای دوره های متوالی بلامانع است.
ماده 35:
اعضای شورای داوری نمی توانند در شورای مرکزی یا هیئت اجرایی، عضویت داشته باشند.
ماده 36:
هیأت اجرایی
هیأت اجرایی، مسئول سازمان دهی حزب و اجرای مصوبات کنگره، شورای مرکزی، شورای داوری و اداره کلیه امور اجرایی حزب است.
ماده 37:
هیئت اجرایی از میان اعضای حزب برای مدت دو سال بوسیله شورای مرکزی انتخاب می شود.
ماده 38:
در موارد فوری، هیأت اجرایی می تواند بر طبق آئین نامه ای که به تصویب شورای مرکزی می‌رسد تصویب نامه لازم را صادر و اجرا کند ولی موظف است این تصویب ها را در اولین جلسه شورای مرکزی مطرح کند تا شورای مرکزی در مورد قبول یا رد آن تصمیم مقتضی بگیرد.
ماده 39:
هیأت اجرایی، حداقل هفت عضو اصل و هفت عضو علی البدل دارد که بوسیله شورای مرکزی از میان کسانی که دست کم دو سال سابقه عضویت در حزب را داشته باشند انتخاب می شوند.
تبصره – شرط سابقه در مورد نخستین هیأت اجرایی خودبه خود ساقط است.
ماده 40:
اعضای هیأت اجرایی در میان خود، یک عضو اصلی را بعنوان رئیس و یک عضو علی البدل را بعنوان نایب رئیس انتخاب می کنند. رئیس هیأت اجرایی مسئول اداره و هماهنگی همه امور اجرایی و نماینده حزب در برابر کلیه مراجع قانونی و اشخاص حقیقی یا حقوقی است.
ماده 41:
ریاست هر یک از واحدهای اصلی سازمان اجرایی حزب با یک عضو اصلی و معاونت آن با یک عضو علی البدل از هیأت اجرایی است که با پیشنهاد رئیس و رای هیأت مزبور برای این سمت، انتخاب می شوند.
ماده 42:
اعضای هیأت اجرایی نسبت به کلیه مسایل اجرایی حزب در برابر شورای مرکزی مسئولیت مشترک دارند.
ماده 43:
واحدهای وابسته به حزب برای گسترش دایره خدمات حزب باید بوسیله گروههای مختلف اجتماعی با همفکری و همکاری حزب، اتحادیه ها و کانونهای صنفی از قبیل کانون نویسندگان، جامعه استادان، جامعه فرهنگیان، اتحادیه های کارگری و کشاورزی، اتحادیه دانشجویان، اتحادیه دانش آموزان، اتحادیه پیشه وران و بازرگانان، اتحادیه کارمندان و نظایر اینها بوجود آیند تا با رعایت هماهنگی با سیر کلی جامعه در تحقق اهداف صنفی و سازندگی اسلامی و اجتماعی و سیاسی حداکثر کوشش را بعمل بیاورند.
ماده 44:
مرامنامه حزب، مشتمل بر دو بخش هدف و اصول خط مشی و اساسنامه آن مشتمل بر 44 ماده و پنج تبصره در نخستین کنگره حزب در .................. به تصویب رسید.