بسم الله الرّحمن الرّحیم. اَلحَمدُلله الَّذی یُؤمنُ الخائِفینَ وَ یُنَجّی الصّالحینَ وَ یَرفَعُ المُستَضعَفینَ وَ یَضَعُ المُستَکبِرینَ وَ یُهلِکُ مُلوکاً وَ یَستَخلِفُ آخرینَ وَ الصّلوهُ وَ الّسلامُ عَلی رَسُولِه وَ آلِه وَ اللّعنُ الدّائِمُ عَلی اَعدائِهِم اَجمعینَ الی یَومِ الدّین.
در عرایض قبل گذشت که انسان را بدنی است و روحی، تنی است و روانی، و این موجود عجیب به نام انسان و بشر و آدم ترکیب یافته است از بدن و روان. در این جمله می توانیم امشب به این بحث متعرض بشویم. از آیات و روایات و کلمات علمای اخلاق چنین بر می آید، که انسان دو حرکت دارد یک حرکت، مربوط به بدن و تن انسان است، و یک حرکت، مربوط به روان و روح انسان است.
حرکت بدن جبری و غیر اختیاری است اما حرکت روح حرکت اختیاری و ارادی است. حرکت بدن انسان همانند حرکت های دیگر موجودات است، موجودات عالم اعم از جمادات و نباتات و حیوانات و انسان در ضمن آنها، همه متحرکند. همه از یک مبداء شروع به سیر کرده اند و دوباره به همان مبداء برمی گردند و این حرکت از آنها متکرر است. انسانی که متولد شد، متحرک است. حیوانات متحرکند، جمادات متحرکند و در سیرند، از مبدئی شروع به سیر کرده اند.
مبداء همه حرکت های جسمانی کلمه "حرکت جوهریّه" نیز نامیده می شود، مبداء همه حرکت های جسمانی، یعنی غیر روانی، از زمین و منتهای این حرکت ها دوباره به سوی زمین است.
"مِنْها خَلَقْناكُمْ وَ فِيها نُعِيدُكُمْ وَ مِنْها نُخْرِجُكُمْ تارَةً أُخْرى" (سوره طه، آیه 55) از مواد زمینی جنسی به نام آهن اگر چنانچه شروع به حرکت کرد به تدریج معدنی می شود، و از آنجا استخراج می گردد و به شکل های مختلف در می آید، دوباره می شکند، خراب می شود در جای نمناک می افتد و می پوسد و به زمین برمی گردد.