عقول است كه هر كسى مسأله را تأمّل و تصّور بكند تصديقش هم مى‏كند، كه [محال است‏] يك چيزى كه مى‏شود باشد و مى‏شود نباشد، بى‏خودى بشود، يا بى‏خودى نباشد. نبودن از باب اين كه چيزى نيست تا باشد،
 آن ديگر علّت نمى‏خواهد؛ اما يك چيز ممكن كه نيست، بيخودى بشود هست، [امتناعِ‏] اين از ضروريات عقول است.
    اين مقدارى كه همه موجودات عالم، اسم خدا هستند و نشانه خدا هستند، اين يك مقدار اجمالى است كه همه عقول اين را مى‏توانند بفهمند، و همه عالم را اسماءاللَّه بدانند. و اما آن معناى واقعى مطلب كه اين جا مسأله اسم‏گذارى نيست، مثل اين كه ما[ اگر] بخواهيم يك چيزى را بفهمانيم به غير، اسم براى آن مى‏گذاريم، مى‏گوييم «چراغ» يا «اتومبيل» يا «انسان»، «زيد». اين واقعيتى است كه يك موجود غيرمتناهى در همه اوصاف كمال، يك موجودى كه در تمام اوصاف كمال غيرمتناهى است، حد ندارد، موجود لاحد است، ممكن نيست. - اگر موجود حد داشته باشد «ممكن» است. - موجود است و هيچ حدى در موجوديتش نيست، اين به ضرورت عقل بايد داراى همه كمالات باشد. براى اين كه اگر فاقد يك كمالى باشد محدود مى‏شود؛ محدود كه شد ممكن است.

فرق مابين ممكن و واجب اين است كه واجب غيرمتناهى است در همه چيز، موجودِ مطلق است و ممكن موجود، محدود است. اگر بنا باشد تمام اوصاف كمال به طور لامتناهى، به طور غيرمحدود نباشد در او، متبدل مى شود [به ممكن‏]، آن كه ما خيال كرديم واجب بوده، واجب نبوده،

نظر خود را ارسال کنید