با غرب و گرایش هایی به شرق داشته است ضمن آنکه محور نسبتاً مستقل، متعادل کننده و همچنین واقع گرایانه ای نیز در سیاست خارجی هند حضور داشته است.
بالعکس احزاب مخالف حزب کنگره از مطلوبیت بسیار بیشتری برای غرب برخوردارند که نمونه ای شاهد بر این مسئله را در بیان اسناد لانه جاسوسی در مورد کنفرانس غیر متعهدهای سال 1979 گفتیم. این احزاب طالب روابط دوستانه تر، نزدیک تر و غیر خصمانه تری با غرب و کاهش روابط با شرق و تعدیل در سیاست منطقه ای هند هستند. این برداشت کلی است که ما بدان رسیده ایم. بحث در مورد جزئیات آن در صحنه های مختلف سیاست خارجی هند، در مسائل منطقه ای هند، کشورهای همسایه و غیر همسایه اش، در مسائل اقیانوس هند، در جهان سوم، در جنبش غیر متعهدها، در روابط دو جانبه با غرب و شرق، در موضع گیری های سیاسی نسبت به شرق و غرب، در قضیه افغانستان، در مسائل جهانی و... در این مقال نمی گنجد.
با این برداشت گمان ما این است که تغییرات احتمالی در حاکمیت هند به تناسب، تغییرات جزیی یا اساسی در سیاست خارجی هند را سبب خواهد شد. این تغییرات ممکن است با توجه به تحلیل قبل، در اثر جناح بندی یا تغییر سیاست خود حزب کنگره و یا در اثر غالب شدن جناح رقیب حزب کنگره به وجود بیاید. اگر جناح رقیب حزب کنگره در چند سال آینده بر سر کار آید خط قبلی در سیاست خارجی هند مسلماً تغییر خواهد کرد و خط غربگرایانه البته با ملایمت و تدریج آغاز خواهد شد. با این حال آنچه که محتمل تر است بر سر کار ماندن حزب کنگره و ثابت ماندن اساس سیاست خارجی خانم گاندی و حزب کنگره است.
2- آنچه که گفتیم در مورد جهتگیری و خط سیاست خارجی هند بود. در مورد نقش و وزن هند در سیاست خارجی باید بگوییم که این مسئله با مرگ خانم گاندی تا حدودی خدشه دار شده است. کاهش اعتبار و وزن هند در عرصه های مختلف سیاست خارجی هند می تواند حتی اگر خط سیاست خارجی این کشور تغییری نکند اثراتی برجای بگذارد مگر اینکه حاکمیت و شخصیت های راس آن در هند آنچنان چهره ای از خود ارائه

نظر خود را ارسال کنید