بسم الله الرحمن الرحیم
نتایج به دست آمده از بحث قبل عبارت بودند از:
خدا انسان را با خصلت ها و ویژگی ها و امتیازاتی [آفرید] که نتیجه خود بخودی این خصلت ها مسئول بودن انسان است. وقتی موجودی دارای آگاهی روزافزون و قدرت کار باشد و انگیزه حرکت روزافزون و قوه خلاقیت و شناخت را داشته باشد و راه و چاه را بشناسد و انتخاب مسیرهای مختلف زندگی و آینده سازیش بر آن پایه ها به عهده خودش گذاشته شده است، چنین موجودی خود بخود مسئول است.
او در مقابل خدا و وجدان خویش و حتی دیگران مسئول است. این ها آثار و نتایج خود بخودی این ساختار انسان است. به این ترتیب بر روی مسئولیت تکیه می شود. در سوره تکاثر(آیه 8) خطاب به همه اعلام می شود "ثُمَ لَتُسئَلُنَّ یَومَئِذٍ عَنِ النَّعیم" ای انسان ها در روز قیامت از همه شما سؤال می شود که با نعمت های داده شده چه کردید. "وقفوهم انّهم مسئولون" (سوره الصافات، آیه 24) نگهداریدشان این ها باید جواب بدهند.
آن چیزی که انسان به عنوان یک روز مهم از دیدگاه قرآن پیش روی خود داریم «یوم الحساب» (روز حسابرسی) است. البته برای انسان خودآگاهِ بیدار هر روز روز حساب است. حاسِبوا قَبلَ اَن تُحاسِبوا. قبل از آنکه از شما حساب بخواهند خود به حساب خویش برسید. این حسابرسی در سه زمینه است:
1- در زمینه آنچه که در دست آفرینش در محیط طبیعی در اختیار انسان گذاشته شده است.
2- در نعمت های نهان و آشکاری که خداوند در درون انسان قرار داده است. انسان نسبت به کشف و استخراج این گنجینه های درونی مسئول است.
3- رابطه ای که انسان با محیط اجتماعی دارد. این رابطه خود یک بستر رشد و تکامل است.