2- باطل
زشت و زیبا، خیر و شر در عالم رفتار و در رابطه با عقل عملی است. عقل عملی عبارتست از آن بُعدی از ذهنیت و ضمیر انسان که نیک و بد، زشت و زیبا و سودمند و زیان بخش می شناسد. پس کمک به این انسان ستمگر برای سرکوبی یک انسان ستم دیده محروم یک واقعیت است ولی حقیقت نیست، لذا بخشی از چیزها حقیقت نیستند ولی واقعیتند و بالعکس حقیقت های فرضی داریم که هنوز واقعیت نیستند؛ برای مثال ما الان برای برقراری نظام عدل جمهوری اسلامی تلاش می کنیم که هنوز در حد نصاب تحقق نیافته است، نظامی که ما در این شرح مواضع کلیاتش را ترسیم کرده ایم یک حق است، اما هنوز واقعیت نیستند.
اگر دقیق بخواهیم صحبت کنیم باید بگوییم بین واقعیت و حقیقت نسبت عموم و خصوص مِن وَجه برقرار است؛ به تعبیر فنی برخی از چیزها هم واقعیتند و هم حقیقت، برخی از چیزها واقعیت هستند ولی حقیقت نیستند، برخی حقیقتند ولی هنوز به مرحله واقعیت نرسیده اند و باید برای واقعیت یافتن آن ها تلاش کنیم.
همین حالا اگر چنین باوری در شما برانگیخته شد که این شکل و رنگ سوار بر واقعیتِ عینیِ جواهر است یعنی این فقط شکل و رنگ نیست بلکه جرمی هم با این هست، این باور بیانگر آن است که شما با اولین ادراک حسی، از طریق حواس، شکل و رنگ را یافتید و همزمان با این دریافت با به کار افتادن قوه دراکه درونی جرم را یافتید. این یک بحث پیچیده تحلیلی دارد که ممکن است در بحث شناخت اصلاً با مقدماتش رد بشود ولی ما در اینجا فعلاً درصدد نفی یا اثبات آن نیستیم، همین قدر می خواهیم بگوییم نه می پذیریم و نه رد می کنیم. فقط خواستیم یادآوری کنیم که بیان این عبارت که نخستین آگاهی های انسان از جهان از راه حواس به دست می آید معنایش نفی جوشیدن یک آگاهی دیگر همزمان با آن در درون انسان نیست.
باز بعضی ها می گویند که انسان خدا را قبل از جهان می شناسد و بعد اصلاً این حرکت ها را طی کرده ما خواستیم به آن بحث هم نپردازیم.