آن به کار ببریم مربوط به صورت ها می‌شود.یعنی در این دگرگونی ها آن چه را بخواهد می افزاید. البته خلق در قرآن هم به معنی عام به کار رفته یعنی ایجاد، هم به معنی خاص یعنی دگرگونی و تغییر و واژه شناسان قرآن بر این نظر هستند که معنی اصلی خلق همان دگرگونی است، سپس این معنی توسعه داده شده و در برخی آیات به معنی ایجاد به کار رفته است به هر حال اگر خلق در اینجا به معنی خاص خودش باشد بر فزایندگی صورت ها تاکید شده است اکنون از روی متن می خوانیم.
حرکت رشدیاب جهان و فرجام آن:
در مجموع تطورات و دگرگونی های عالم آهنگی خاص می یابیم، آهنگ رشد، گستردگی و تنوع و پیچیدگی فزاینده. در اینجا ما نکته دیگری را هم مورد توجه قرار داده ایم و آن این است که این فزایندگی آهنگ رشد و تکامل هم دارد. ماتریالیست هایی که در دهه های اخیر دقیق تر شده اند می گویند آنچه شما به آن تکامل می گویید به معنای کامل و پر بهاتر است در حالی که این همان خودشکفتگی همراه با خود پیچیدگی است یعنی وقتی که یک ذره در درون خودش انفجار پیدا می کند، خود شکفته می شود و همراه با این خود شکفتگی روز به روزه پیچیده تر می شود. ماتریالیست ها می گویند: وقتی گفته می شود که انسان نسبت به گیاه کامل تر است معنی کامل تر این است که: انسان یک موجود پیچیده تر از گیاه است. و رشد یعنی اینکه موجودات مادی از سادگی به سمت پیچیدگی رفته اند. ما در این مورد فعلا بحث نمی کنیم. همین آهنگ فزایندگی و پیچیدگی و خودافزایی را که خودشکفتگی همراه با پیچیدگی را با خود می آورد در جهان مورد دقت قرار می دهیم. این یک موضوع قابل اندیشیدن است.
ما در مجموع تطورات و دگرگونی های عالم آهنگ رشد، گستردگی و تنوع و پیچیدگی فزاینده را در می یابیم. همه پدیده ها به تدریج گسترده تر می شوند و شکوفه های تازه ای را در دامن خود می رویانند. این تازگی ها به چندین معنا تازه است. اولاً: اگر این تازه ها تکرار هم می شد باز تازه بود زیرا هر تجزیه و ترکیب و هر تحلیل و تفریحی یک رویداد جدید است اگر حتی هیچ پیچیدگی فزاینده ای هم پیدا نمی شد تجزیه و ترکیب‌های مستمر بود باز صورت های تازه ای پیدا می شدند. ما در اینجا قدری از این مطلب هم فراتر می رویم می گوییم انسان دارای یک صورت جوهری و صورت نویی بی‌سابقه است. به نظر ما نوهای با سابقه هم نو هستند اما نوی بی سابقه نوتر است. همه پدیده‌ها به تدریج گسترده تر می شوند و شکوفه های تازه ای در دامن خود می رویانند اما برای این تکامل