و زشت و زیبا 3-اختیار یعنی آزادانه نیک را برگزیدن 4- احساس مسئولیت 5- خلاقیت و ابتکار، شباهت های خاص انسان به خدا هستند.
حال از روی متن می خوانیم:
اندیشه دورپرواز از راه تجزیه و تحلیل، ترکیب، جمع بندی و استنتاج راه آگاهی و معرفت گسترده‌ای را به روی او می گشاید و چشم اندازهای اختصاصی انسان را به او می نمایاند (اکنون انسان در میدان علم قلمروهایی را تسخیر کرده که هیچ داننده دیگری قبل از انسان و به جز انسان تسخیر نکرده و چشم اندازهای اختصاصی دارد):
- شناخت خیر و شر: نیک و بد و زشت و زیبا که در پی آن انسان خود را مجبور به اختیار و انتخاب می بیند.
- امتیاز بعدی، انتخاب: انسان نیک یا بد را برمی گزیند و دیگری را رها می کند.
- مسئولیت: یعنی انسان بر مبنای قدرت آگاهی و اختیاری که دارد در برابر نیک و بد کارهایش مسئول است (مسئول یعنی او را مورد سوال قرار می دهند، چه کسی از او می پرسد؟) وجدان او همواره او را مورد سوال و پرسش قرار می دهد. «لا أُقْسِمُ بِيَوْمِ الْقِيَامَةِ، وَلا أُقْسِمُ بِالنَّفْسِ اللَّوَّامَةِ» (این وجدان اخلاقی و سرزنشگر از انسان بازخواست می کند)
و از آن بالاتر پرسش خداوند در روز پاداش است «وَقِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْئُولُونَ» احساس مسئولیت برای انسانی که معتقد به خدا نیست وجدان و برای انسان معتقد به خدا، هم وجدان و هم خداست چون وجدان نماینده دیگر خدا در قلب مومن است آن هم رسول الهی و رسول باطن است.
- ابتکار: یعنی قدرت بر خلاقیت و پی ریزی پدیده های نوین و گشودن راه های جدید. (انسان راه های تازه ای می رود و دائماً نو می آفریند الان آن مقدار از چیزهایی را که انسان به عنوان خلیفه الله خلق کرده شماره اش را بردارید چه بسا آمارش با آمار بخش عظیمی از خلقت مستقیم الهی مساوی شود... آنچه انسان خلق می کند هم خدا خلق کرده است اما به دست انسان. از تولیدات شیمیایی رنگ ها گرفته تا اختراعات بزرگ، همه نوآوری های انسان هستند.) به کمک این ویژگی است که انسان، صحنه گیتی و مسیر تاریخ را چنان که می اندیشد و می پسندد می‌سازد و جهت می‌دهد و گسترش و تکامل می بخشد. انسان محیط زندگیش را می سازد. مثلًا وقتی هوا گرم است او برای خنک شدن اقداماتی می کند اول به غار می رفت اما بعد وقتی به غار دسترسی نداشت و سایبان هم برایش فراهم نبود زمین را کند و به زیر زمین رفت. در دزفول سرداب هایی است که زیر زمین جای دارد و به همین منظور ساخته شده