معمولا اصطلاح غریزه در اینجا به کار نمی رود. غریزه بیشتر در مورد همین انگیزه ها به کار می رود.
س-5: آیا در فطرت انسان دو نوع غریزه متضاد نهاده شده؟ توحیدی و ظلم و تجاوز، آیا تکذیب توحید و پیغمبر که یک سنت الهی است، طبق آیه «فَإِن كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِّن قَبْلِكَ» (آل عمران، آیه 184) با غریزه خداشناسی و توحید تضاد ندارد؟
ج- به آقایان عرض کردم که در انسان هم میل به غیر خدا هست و هم میل به خدا و گفتیم که این را باید هدایت کرد. این مسئله که تکذیب پیغمبران سنت است مربوط به تاریخ می شود و به انسان مربوطش نکنید. البته در آن عوامل اجتماعی هم دخالت دارد ولی در هر حال منادیان حق همیشه در محیط اجتماعی با لبیک روبرو نمی شوند بلکه با مخالفت های قدرت های حاکم و ضد خدا هم روبرو می شوند و یصدون عن سبیل الله در آنجا سنت مربوط به اجتماع است (البته انسان اجتماعی) و به انگیزه های درونی انسان هم مربوط می شود.
س-6: به نظر می رسد خود مکتب اگزیستانسیالیسم سارتر، یک حرکت سیاسی ملی است، در مقابله حمله آلمان ها به پاریس، سارتر که خود یک مادیگرا بود به علت اینکه سربازان فرانسوی معتقد به جبر تاریخ بودند و می خواستند تسلیم قوای آلمان ها شوند و سارتر در این مورد اصالت انسان را بر جبر تاریخ ترجیح داد؛ بنابراین اگزیستانسیالیسم در کتاب ها و نوشته جات طرفدار اصالت انسان است و لاغیر.
ج- حالِ سارتر چه بوده است مورد بحث نیست ولی اگزیستانسیالیسم که با سارتر شروع نمی شود. این مکتب با یک متفکر جوان دانمارکی شروع می شود و اوست که در برابر اندیشه حاکم بر بخش عظیمی از غرب اندیشه جبر مادی قیام می کند و مایه های فکری این اندیشه را بنا می نهد و درست مقارن با همین حرکت اوست که آن سوی دیگر باز حرکت جبری مارکسیستی شروع به رشد می کند و با کمی تفاوت تقریباً مقارن هم بودند. بعدا این شاخه های مختلف منتقل شد. در یک سو "یاسپرس" بود که با اعتقاد به خدا مطلب را دنبال کرد و از یک