یک اجتماع عقب مانده که روحانیتش چه‌بسا در صدد تجدیدنظرها (رفورم) در فروع مذهب است.
2- یا کار غربزدگی را به آخر رساندن و تا سرحد روشن‌فکری غربی پیش رفتن و به لائیک بودن و شدن رضایت دادن یعنی رضایت دادن به سلب قدرت و اختیار از روحانیت چنان‌که سلطنت می‌خواهد.
من با همه عقل نیمه کاره ام گمان می‌کنم که هر یک از روشن‌فکران از واقعه 15 خرداد 2 به بعد بر این دو راهی ایستاده است چه همچنان‌که طرح اصلی این دفتر از آن زمان ریخته شد و تا به امروز در جستجوی راه.... به طول کشید.
خون آن همه مردم بی‌خبر اما معتقد که در آن روز به زمین ریخت اگر وبالی بر گردن سلطنت و حکومت نباشد حتماً وبالیست به گردن روشن‌فکران که دست‌های خود را به بی‌گناهی شستند و کنار ایستادند و در بی‌اثری صرف فقط شاهد دعوای خونین روحانیت و سلطنت شدند، که یکی به غربزدگی بیشتر می‌خواند و دیگری اگر چنان برود که در این دو سه قرن رفته - به عقب‌ماندگی بیشتر- و من خود از این دو راه که شمردم اولی را انتخاب می‌کنم، یعنی به غربزدگی پایان دادن که راه اول هم روشن‌فکری و هم روحانیت را از این