محاسبه است. ما عکسی از این چرتکه ها در فروشگاه بزرگ میدان ژرژسکی گرفتیم.
در مجلس ضیافتی که در هتل ما در تاشکند جهت بازدید استادان دانشگاه آن شهر از ما برپا شد، در کنار من رئیس دانشگاه نشسته بود. مرد محترم و اخلاقی و موقری است. از او پرسیدم دکترای خود را در چه رشته‌ای گرفته‌اید؟ گفت: در ریاضیات. سخن به ماشین حساب و کامپیوتر کشید. گفتم: مگر شما به اندازه کافی ماشین‌حساب نساخته‌اید که در فروشگاه‌ها از چرتکه استفاده می‌کنید؟ گفت: آنچه دیده‌اید در یک فروشگاه کوچک استثنایی بوده است. توضیح دادم که در بزرگ‌ترین فروشگاه‌های شهر مسکو وضع چنین است... سکوت کرد.
رذایل و فضایل
مارکسیسم بنابر پندارها و فرضیات سست خود پیش‌بینی کرده است که در سایه سوسیالیسم و مالکیت اجتماعی بر وسایل تولید همه رذائلی که از پیش پیدایش نظام برده‌داری در چندین هزار ریال پیش به وجود آمده است از میان برود. در شوروی پس از گذشت 63 سال از نابودی مالکیت فردی بر وسایل تولید و پس از نشر پیگیر ایدئولوژی ماتریالیسم دیالکتیک و تاریخی و تربیت نسل جدید بر پایه آن رذایل و مفاسد همچنان به قوت خود باقی است و بسیاری از آن‌ها وسعت و شدت گرفته است.
جالب‌تر این‌که دولت شوروی راه را به روی خرید و فروش سوداگرانه و سودجویان باز گذاشته است و بازار سیاه در هر شهری به چشم می‌خورد. گوسفند و گاوی که در قصابی‌های آزاد ذبح می شود توسط بهداری دولتی معاینه می‌گردد و بر آن مهر می‌زنند...
دزدی رواج دارد. یکی از اعضای هیئت ما وقتی می‌خواهد پول تاکسی را بدهد راننده چشمش به دلارهای او می‌افتد. به او می‌گوید: 3 دلار می‌شود! و 3 دلار را گرفته زیر صندلی خود مخفی می کند. در شهر سمرقند وقتی از پله‌های زیج الغ بیک پایین می‌آمدیم چشمم به چراغ برقی خورد که به دورش سیم کشیده بودند تا کسی آن را باز نکند و ندزدد.