داشت، یک تختخواب آهنی، یک میز کوچک و...کاملاً راحت!
گفتم: شما برای نمایاندن خفقان و فشار دوره تزاری این زندان را به رخ ما میکشید حال آنکه سلولهای قزل قلعه از یک پنجم این سلولها کوچکتر بود و نوری جز یک لامپ نداشت و هرچند روز یکبار زندانی را برای هواخوری به میان دو دیوار بلند قلعه میبردند تا 5 دقیقه در نور آفتاب راه برود و چون چشمش به تاریکی عادت کرده بود نمیتوانست به آفتاب نگاه کند و اگر چشم می گشود چشمش به درد میآمد! خود من نزدیک به یکسال در سلول انفرادی قزلقلعه به سر بردهام و چنین حالی داشتم.
برای اینکه بتوانیم وضع قبل و بعد از انقلاب اکتبر روسیه را مقایسه کنیم اجازه میدهید زندانهای نظام دیکتاتوری و پرولتاریا و اردوگاه هایش را ببینیم؟ میزبانان بلشویک ما با رنگ و روی باخته از جواب طفره رفتند و ما را به تصمیم مقالات عالی دولتی حواله دادند!
رقمی را که مؤسسات تحقیقاتی اروپای غربی برای زندانیان و ساکنان اردوگاههای اتحاد شوروی در سیبری و غیر از آن فکر میکنند میان 12 تا 14 میلیون است! این رقم به رقمی که حزب کمونیست و دولت شوروی برای اعضای حزب خود ذکر میکند و واقعیت هم ندارد بسیار نزدیک است!
گفتوگو با رفیق کوزنتسف
برژنف صدر هیات ریسه اتحاد شوروی 16 معاون و یک معاون اول دارد که همان رفیق کوزنتسف است.
در برنامه ما ملاقاتی با وی در روز 22 بهمن 59 منظور کرده بودند. همراه آقایان دکتر شریعتمداری و دکتر مکری در کرملین به دیدن او رفتیم. هیئت ما برای گفتگو برنامه و موضوعات خاصی را از پیش در نظر نگرفته بود. اما من آماده بودم هر موضوعی مطرح شود یا بحثی پیش آید آن را برای گفتن مطالب ضروری مورد استفاده قرار دهم. مسائل روابط ایران و شوروی را طبق قرار قبلی بهعهده سفیرمان دکتر مکری گذاشتیم.