بود و «روحانیه البقاء» در مقام بقاء هم مجرد است و بعد از اینكه از بدن جدا شد در عالم مجردات باقی است.
نظریه و قول صدر المتالهین در مورد نفس
قول سوم: مرحوم صدر المتالهین روی این قول اصرار دارد كه بگوئیم نفس «جسمانیه الحدوث» است، اما «روحانیه البقاء» می‌باشد. معنی «جسمانیه الحدوت» این است كه به حركت جوهری [*] همین بدن و ماده و جسم تكامل پیدا می‌كند، نه حركت عرضی [**] تا به سر حد تجرد می‌رسد. به اولین درجه‌ی تجرد كه رسید در مقام تجرد كامل‌تر می‌شود تا به مقام مجرد كامل می‌رسد.
[*] فرضیه مشهور حرکت جوهری از ابتکارات مرحوم ملاصدرا می باشد که وی بر خلاف دیگران ازجمله ابن سینا که حرکت را منحصر در اعراض جسم طبیعی می دانستند، جوهر اشیاء را نیز متحرک و قابل تغییر دانسته که این حرکت، جوهر را به سمت تکامل و شدت می برد و به حقیقت جوهر ضرری نمی زند.
[**] قبل از مرحوم ملاصدرا، ارسطو و پیروانش حرکت را در چهار مقوله می دانستند؛ 1- کم (حجم و عدد)، 2- کیف (حالات نفسانی، رنگ، بو و مزه)، 3- وضع (افتاده، نشسته و خوابیده)، 4- اَین (بودن در جایی مثل مدرسه، باغ، میدان جنگ و غیره)، حرکت (خروج شیئی از قوه به فعل و یا تغییر آن تدریجا)
تعبیراتی كه بعضی از فلاسفه‌ی مادی دارند، از یك جهت درست است و از جهت دیگر نادرست. آنها می‌گویند:
«نفس محصول عالی ماده است» منتها منظور آنها این است كه نفس محصول عالی ماده است كه در حال مادیت هم باقی است، پای خود را به عالم تجرد نمی‌تواند بگذارد. برای اینكه عالم تجرد را اصلا قبول ندارند. ولی نظر صدرالمتألهین این است كه نفس، تا اینجا درست است كه محصول عالی ماده است، همین ماده تكامل پیدا می‌كند و تلطیف می‌شود تا به اولین مرحله تجرد می‌رسد، اولین مرحله‌ی عالم تجرد با آخرین مرحله‌ی مادیت همسایه هستند. جسم تلطیف می‌شود، تا به آخرین مرتبه