**صفحه=22@
که همه حیوانات، حشرات و موجودات ذیروح در روز قیامت برگردند البته برخی از آیات دلالت بر این مطلب دارد و بعضی دیگر خبر و روایات هم در این زمینه مختلف است.
سئوال 4- قبض روح به وسیله ملک الموت انجام می شود یا ملائکه دیگر؟
جواب: در قرآن گاهی ملک الموت (مفرد) بکار رفته**زیرنویس=قل یتوفیکم ملک الموت الذی و کل بکم. (سجده 11).@ و گاهی ملائکه (جمع) یعنی گاهی ملائکه دیگر در قبض روح شرکت می کنند. شخص عزرائیل تنها مسئول توفی نیست. می توانیم قبض روح را به خدا هم نسبت دهیم زیرا علت اصلی هر کاری خداست و هر کاری که ملائکه و حتی انسان می کند در حقیقت می توان به خدا نسبت داد**زیرنویس=البته با این نظر، اختیار را از انسان سلب نمی کنیم. و این بحث مفصلی است بنام «جبر و اختیار» که در عدل الهی مطرح می شود.@
سئوال 5- در حدیث داریم که «بندگان خاص خدا قبل از ملک الموت قبض روح می شوند» توضیح دهید.
جواب: بلی احادیثی هست که مثلاً در مورد اصحاب کربلا خداوند، خود متصدی قبض روح آنها شد و ملائکه هم واسطه نبودند (به دلیل نزدیکی آنها به خدا).
ممکن است بعضی انسان های صالح آنقدر خود را به خدا تسلیم کنند که اصلاً خودشان به خدا برسند یعنی قبلاً قبض روح شده اند و روح و نفسشان نزد خدا و به دست خداست.
سئوال 6- چون اغلب اسامی قیامت در قرآن با «یوم» همراه است می تواند دلیل بر این باشد که معاد، اسم زمان است؟ (با توجه به اینکه در فارسی هم اغلب «روز قیامت» گفته می شود.)
جواب: خیر گفتیم در قرآن کلمه معاد اصلاً به این معنی استعمال نشده بلکه علما این کلمه را از مضامین قرآن درآورده اند. همان طور که تعبیراتی از قبیل یوم الدین و یوم القیامة هست که به زمان مربوط می شود تعبیرات دیگری هم در قرآن وجود دارد که بر مکان قیامت دلالت می کند. مثلاً:
ان الدار الاخرة لهی الحیوان. (عنکبوت- 64)
«اگر مردم بدانند زندگانی، به حقیقت در «سرای آخرت» است که