**صفحه=68@
اعمال ما بدون نتیجه نمی ماند. و در آیات دیگری که توضیح خواهم داد حالات و کیفیات برزخ تشریح شده است. آیات بالا نشان می دهد انسان در برزخ ادراک هایی دارد. تقاضای انسان مرده از خداوند مبنی بر بازگشت به دنیا، خود نشانگر وجود ادراک قوی است، چرا که با خداوند حرف می زند لاجرم خدا را می شناسد (حتی اگر کافر باشد) و از او کمک می خواهد و نشان می دهد که متوجه قدرت خداوند گردیده و جزاء و نتیجه ی اعمال را می داند به آیه ی دیگری توجه فرمائید:
ان الذین توفیهم الملائکة ظالمی انفسهم قالوا فیم کنتم قالوا کنا مستضعفین فی الارض قالوا الم تکن ارض الله واسعة فتهاجروا فیها فاولئک مأویهم جهنم و سائت مصیرا- الا المستضعفین من الرجال والنساء والولدان لا یستطیعون حیلة ولا یهتدون سبیلا (نساء- 97 و 98)
«آنان که هنگام مرگ بر نفس خودشان ظالم و ستمگر بودند فرشتگان از آنها بازپرسند که در چه کار بودید؟ پاسخ دهند که ما در روی زمین مردمی ضعیف و ناتوان و اسیر ظلم حکام بودیم. فرشتگان گویند آیا زمین خدا پهناور نبود که در آن سفر کنید؟ و از آنها عذر نپذیرند. پس مأوای ایشان جهنم است و بد بازگشتگاهی است- مگر آن دسته از مردان و زنان و کودکان که به راستی ناتوان بودند و گریز و چاره ای نداشتند و راهی در نجات خود (از آن محمل کفر) نمی یافتند.»
این دو آیه مربوط به کسانی است که در مقابل دعوت به هجرت به بهانه های واهی و پوچ متوسل شده و در مکه ماندند و به مدینه هجرت نکرده و با پیامبر همراهی ننمودند. اینها به علت ماندن در بلاد کفر نمی توانستند از امکانات اسلام استفاده کنند و در نتیجه در انحرافات و بدبختی ها ماندند. قرآن می فرماید وقتی که ملائکه آنها را می میرانند یا به عبارت دیگر روحشان را تحویل می گیرند، با این ها (کسانی که با کفر و فسق در حق خویش ظلم