جلسه چهارم
بسم الله الرحمن الرحیم
انّ فی الخلق السّموات و الارض واختلاف اللیل و النّهار لایات لاولی الالباب.
به دنبال بحثی که دربارۀ مسئلۀ معرفت و شناخت داشتیم می رسیم به مسئله خدا و آنچه که از مطالعۀ جهان به آن خواهیم رسید. ما در بحث مربوط به خدا هم مثل بحث شناخت خیلی گسترده بحث نمی کنیم هر چند ناگزیر دو سه جلسه ای پیرامون این بحث خواهیم ماند، چون بحثی است اساسی و ریشه ای و ابعادی دارد که بایستی از جهات مختلف رویش کار کرد.
برای اینکه رابطه بین بحث قبلیمان را با این بحث برقرار کنیم از این آیه ای که قبلا هم عنوان شده بود استفاده می کنیم. ترجمۀ آیه که روشن است؛ به راستی که در آفرینش آسمان ها و زمین و آمد و رفت شب و روز و اختلاف شب و روز و پی در پی آمدن شب و روز که شاید معنای اختلاف یکی خلف دیگری آمدن باشد یکی عقب دیگری می آید بعد از دیگری می آید و اختلاف یعنی یکی پس از دیگری آمدن یعنی دگرگونی، شب و روز پی در پی قرار گرفتن آیاتی است برای خردمندان و طالبان خرد.
در اینجا تکیه روی خلق و اختلاف و آیه اولوالالباب است و رابطۀ این ها این طوری برقرار می شود که ما برای خود برای عقل یک ارزش قائل شدیم در شناسایی، گفتیم که اندیشه های فعال و تلاشگر انسان می تواند ما را به پشت پرده ها رهنمون بشود منتها از طریق عملکرد و حس و تجربه احیانا، یعنی از مشاهدۀ آسمان و زمین و شب و روز، از مشاهده و احساس این طبیعت، خرد و اندیشه آیه ای و نشانه ای به دست می آورد برای الله، برای خدا، چون آیه است، چون نشانه است به سوی خدا.
گفتیم یکی از تکیه های آیه بر خلق است،